Röle Nedir
Röle Nedir
Röle bir elektrik anahtarıdır. Kumanda butonları veya evlerimizde kullanılan lamba düğmeleri elle kumanda edilirler. Yani açılıp kapanmak için harici bir kuvvete ihtiyaç duyarlar. Röleler de butonlar ve lamba düğmeleri gibi bir devreyi açıp kapatırlar. Ancak elle kumanda edilmezler. Açılıp kapanmaları için gereken kuvveti bir elektromıknatıs, yani bobin ve bir yay sağlar.
Röle Nasıl Çalışır
Rölenin bobini enerjilendirildiği zaman, bobin mıknatıs görevi görerek rölenin hareketli kontağının bağlı olduğu metal parçayı çekerek hareketli kontağın sabit kontağa temas etmesini sağlar. Böylece kumanda edilen devre kapalı konuma gelir. Devrede bulunan elektrikli cihaz ki bu lamba, motor, ısıtıcı veya herhangi bir şey olabilir; çalışır. Bobinin enerjisi kesildiğinde hareketli kontaklara bağlı olan bir yay kontakları tekrar eski konumuna çeker.
Röleler kumanda devresi ve güç devresi olmak üzere iki devreye sahiptir. Rölenin açılıp kapanmasını sağlayan elektromayetik bobine rölenin kumanda devresi denir. Bobin sayesinde açılıp kapanabilen kontaklara ise rölenin güç devresi denir. Röleler bir veya birden fazla, normalde açık veya normalde kapalı kontaklara sahip olabilirler.
Rölelerin kumanda devresi, yani elektromanyetik bobinleri çok düşük bir akım ile (genellikle 1 amperden çok daha az) çalışırlar. Rölelerin güç devreleri, büyüklüklerine ve yapılarına göre 1 amperden 10-20 amper gibi daha büyük akımlara kadar anahtarlama yaparlar.
Aslında yapı olarak kontaktör de bir röledir. Kontaktörler rölelerle aynı prensiple çalışır ve çok daha yüksek akımları anahtarlarlar.
Neden Röle Kullanılır
Bir elektrik devresinin açılıp kapanması için lamba düğmesi, kumanda butonu gibi mekanik bir anahtar yerine röle kullanılmasının en temel iki nedeni, rölenin uzaktan kumanda edilebilmesi ve bir röle ile otomatik kumanda yapılabilmesidir.
Röle İle Uzaktan Kumanda
Bir odanın lambasını yakmak için odaya girmek ve o odada bulunan lamba düğmesine basmak gerekir. Bu devre daha uzak bir mesafeden açılıp kapatılmak istenirse sistemde röle kullanılması gerekir. Lambayı açıp kapatan düğme yerine bir röle kullanılır. Rölenin kumanda devresinin kabloları daha uzak bir mesafeye bağlanır. Bu uzak mesafeden rölenin kumanda devresi yine mekanik bir anahtar ile açılıp kapatılır. Böylece lamba açılıp kapatılmış olur.
Bu işlevi, lambayı açıp kapatan düğmeyi aynı uzak mesafeye yerleştirip, lambanın kablolarını da aynı uzak mesafeye kadar yerleştirerek gerçekleştirmek de mümkündür. Ancak güç devreleri daha kalın ve maliyetli kablolara ihtiyaç duyarlar. Bir rölenin kumanda devresi ise çok düşük bir akım çektiği için daha ince kumanda kabloları ile bu gerçekleştirilir. Ayrıca röle sayesinde bir çok kontak düzeni uzaktan kumanda edilmiş olur.
Röle İle Otomatik Kumanda
Bir devrenin açılıp kapanması kuralına bağlı olarak başka bir devrenin açılıp kapanması istenirse bu sistemde de röle kullanılır. Yürüyen merdivenin harekete geçmesi, otomatik kapıların açılması buna bir örnektir. Otomatik kapılara yaklaşınca hareket sensörü algılama yapar. Sensör devresi rölenin bobinini enerjilendirir. Röle bobini enerjilenince güç kontakları temas eder ve güç devresine bağlı olan motor çalışarak kapıyı açar.
Rölelerde Kontak Direnci
Rölelerde kontak direnci önemli bir elektriksel durumdur. Rölenin kontak terminalleri arasındaki direnç, rölenin akım taşıma kapasitesini belirler. Röle kullanıldıkça ve kontaklar zaman içerisinde oksitlenip aşındıkça rölenin kontak direnci artar. Kontak direncinin zaman içerisinde anormal bir şekilde artmasının belirli nedenleri vardır. Röle, taşıyacağından daha yüksek aşırı akımlar altında kullanılıyorsa kontak direnci artar. Ortamdaki yağ, kir, toz ve çeşitli kimyasalların röle içerisine sızarak röle kontağı üzerine yapışması da kontak direncini arttırır. Elbette zaman içerisinde röle kontaklarının normal bir şekilde aşınması da kontak direncini arttırır.
Rölenin kontak direncinin ölçülmesinde çok yaygın olan 6Volt/1Amper metodu uygulanır. Bu metot iki güç kaynağı ve voltajı ölçebilen bir dijital multimetre ile uygulanabilir.
1. Sabit akım ayarlı bir güç kaynağı kullanılarak maksimum voltaj değeri 6 volta, maksimum akım değeri ise 1 ampere ayarlanır.
2. Rölenin COM ve NO kontak uçlarına bu gerilim uygulanır.
3. Multimetre voltaj ölçümü konumuna ayarlanarak COM ve NO kontaklar arasındaki voltajı okumak için problar bu uçlara temas ettirilir.
4. COM ve NO kontakların temas etmesi için röle bobinine gerilim uygulanır.
5. Multimetrede okunan değer röle kontakları üzerinde oluşan gerilim düşümünü gösterecektir. Ohm kanununa göre V=I.R ve I:1A olduğuna göre V=R olur.
6. Örneğin multimetrede okunan değer 15mVolt ise kontak direnci 15mOhm’dur.
